Późne chodzenie spać i budzenie się około południa to nie widzimisię nastolatków. Za taki, a nie inny rytm dobowy odpowiada biologia. W organizmach młodych osób zachodzą zmiany, które sprawiają, że najlepiej funkcjonuje im się późną nocą. Niezrozumienie przez rodziców i społeczeństwo sprawia, że w efekcie coraz częściej pojawiają się różnorodne problemy ze snem u nastolatków, a także z uczeniem się czy innymi aktywnościami w ciągu dnia.
Problemy ze snem u nastolatków – dlaczego młodzi ludzie kładą się spać tak późno?
W dawnych czasach praludzi, nastolatkowie byli niezwykle cenni, ponieważ doskonale spisywali się podczas nocnych łowów, natomiast za dnia odpoczywali, chronieni przez swoich bliskich. Obecnie młodzi ludzie wciąż wykazują największą aktywność późnym wieczorem lub nocą, jednak zarówno rodzice, jak i społeczeństwo nie akceptują tego. Dlaczego sen nastolatków wygląda inaczej niż dzieci czy dorosłych osób? Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto wcześniej wyjaśnić, czym jest chronotyp.
Chronotypem nazywa się preferencje co do optymalnej pory aktywności dziennej. Tzw. ranny ptaszek to osoba, która ma chronotyp poranny, natomiast sowa czy nocny marek to ktoś, kto woli funkcjonować nocą, czyli ma chronotyp wieczorny. Cecha ta jest po części uwarunkowana genetycznie, choć wpływają na nią również czynniki kulturalne, środowiskowe oraz wewnętrzne motywacje. Co ciekawe, wbrew powszechnej opinii, ludzie nie dzielą się wyłącznie na miłośników poranków lub wieczorów, ponieważ największy odsetek społeczeństwa ma chronotyp pośredni.
Materac dla młodzieży Selene Teen - obejrzyj go w e-sklepie
Sen w okresie dojrzewania – czym się charakteryzuje?
Skoro chronotyp jest cechą indywidualną, to dlaczego większość nastolatków preferuje wieczorne godziny zamiast porannych? Jak się okazuje, naturalny rytm dobowy zależy również od wieku i zmian, które zachodzą w biochemii mózgu. Warto wiedzieć, że rytmem dnia kieruje jądro nadskrzyżowaniowe, ściśle powiązane z zegarem biologicznym.
Dlaczego nastolatkowie chodzą późno spać? Jak się okazuje, jest to normalna cecha powiązana z dojrzewaniem. Małe dzieci zwykle są rannymi ptaszkami, natomiast ok. 11 roku życia rozpoczyna się przesunięcie fazy snu w kierunku wieczornym. Dla dziewcząt posiadanie najbardziej wieczornego chronotypu przypada na wiek 19,5 lat, natomiast dla chłopaków jest to 21 rok życia. Warto zaznaczyć, że przesunięcie fazy snu zaczyna się wcześniej u kobiet. Co więcej, po osiągnięciu maksymalnego stopnia chronotypu wieczornego, tendencja ta się zmienia, czyli przechodzimy najpierw w stan pośredni, a potem zyskujemy chronotyp poranny.
O której nastolatkowie chodzą spać? Czy śpią wystarczająco długo?
Ile powinni spać nastolatkowie? Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto prześledzić strukturę ludzkiego snu. Jest on podzielony na dwie fazy: NREM i REM, które następują po sobie. Faza NREM (faza wolnych ruchów gałek ocznych), obejmuje trzy stadia (zasypianie, sen płytki i sen głęboki) i trwa od 80 do 100 minut. REM (faza szybkich ruchów gałek ocznych) to natomiast czas najwyższej aktywności mózgu – to wtedy pojawiają się sny.
Dorosła osoba, aby być wyspaną, potrzebuje od pięciu do sześciu cykli w nocy. Nastolatek natomiast powinien przespać o jedną lub o dwie więcej. W efekcie, młoda osoba, aby funkcjonować dobrze i prawidłowo się rozwijać, musi spać około 8-9 godzin dziennie. Z racji tego, że w czasie dojrzewania przyjmuje chronotyp wieczorny, nie jest w stanie spędzić tyle czasu w łóżku. Badania pokazują, że 69% nastolatków sypia mniej niż 7 godzin dziennie. Przez fakt, że zajęcia szkolne rozpoczynają się wcześnie rano, większość młodych osób jest wręcz nieprzytomna na pierwszej i drugiej lekcji. Taka rzeczywistość powoduje nie tylko problemy ze snem u nastolatków, lecz także zaburza efektywne uczenie się czy wzmaga niepoprawną regulację emocjonalną. Dlatego tak wiele mówi się o tym, że optymalną porą rozpoczęcia lekcji byłaby mniej więcej godzina 11:00. Wówczas uczniowie byliby rozbudzeni i skuteczniej przyswajali wiedzę.
Problemy z zasypianiem w okresie dojrzewania i skutki niedosypiania
Skutki braku snu u nastolatków są dość poważne. Niedosypianie negatywnie wpływa na rośnięcie, regenerację mięśni, zaburza pracę układu odpornościowego, a także oddziałuje na hormony związane z apetytem. Jak pokazują liczne badania, niewyspani nastolatkowie mają o wiele gorsze nawyki żywieniowe. Deprywacja snu oddziałuje jednak nie tylko na sferę biologiczną, lecz także emocjonalną. Młode osoby, które śpią zbyt krótko, wykazują zwykle dużą impulsywność, są wybuchowe i skłonne do podejmowania pochopnych decyzji. Prowadzi to do konfliktów interpersonalnych i pogorszenia stosunków z nauczycielami, rodzicami i rówieśnikami.
Materac młodzieżowy Selene Śpulkolot - sprawdź dostępne rozmiary!
Problemy ze snem u nastolatków – czy są spowodowane wyłącznie przez chronotyp?
Problemy ze snem u nastolatków mogą być spowodowane nie tylko przez przesunięcie faz snu powiązane z chronotypem. Dużym problemem jest również higiena snu u nastolatków. Po pierwsze, młode osoby przez to, że przytłoczone są obowiązkami i niewystarczającą ilością snu, często sięgają po napoje energetyczne, które zaostrzają jeszcze bardziej problem zasypiania. Czasami, chociaż nawet są zmęczone, nie są w stanie usnąć, ponieważ substancje pobudzające zawarte w napojach nie pozwalają im zasnąć.
Po drugie, problemy ze snem u nastolatków mogą mieć również pochodzenie emocjonalne. Stres, frustracja, nerwowość przekładają się nie tylko na niemożność uśnięcia, lecz także gorszą jakość samego snu. Bagaż emocjonalny w połączeniu z burzą hormonów daje mieszankę wybuchową, którą ciężko ujarzmić.
