Pamiętasz, co Ci się dzisiaj śniło? Awans, rozmowa z dawno niewidzianą osobą, a może konflikt z przełożonym lub choroba kogoś bliskiego? Dobry sen może pozytywnie nastroić na cały dzień. Z kolei bardzo realistyczny koszmar może powodować wzburzenie lub rozdrażnienie. Nigdy nie zapamiętujesz snów? To nie znaczy, że nic Ci się nie śni! Choć sen to zjawisko, które od wieków fascynuje lekarzy i artystów, to wciąż nie znamy odpowiedzi na wszystkie pytania dotyczące marzeń sennych. Jak powstają sny i jaki mają wpływ na nasze życie? Sprawdziliśmy!
Czym są i skąd się biorą sny?
Sny w literaturze naukowej są określane jako twory fizjologiczne głównie o charakterze wizualnym (ale także słuchowym). Marzenia senne budziły zainteresowanie ludzi już od zarania dziejów. W starożytności, a także w wiekach późniejszych (aż do czasów nowożytnych) były uznawane za zjawisko nadnaturalne. Według wielu osób miały być wiadomością od bogów lub innych istot pozaziemskich. Dopiero wraz z rozwojem nauki i nowoczesnej psychiatrii, w XIX wieku, podejście to uległo zmianie (m.in. za sprawą jednego z najsłynniejszych psychiatrów i twórcy psychoanalizy Zygmunta Freuda).
Czym są sny? Choć współczesna nauka jest w stanie udzielić odpowiedzi na wiele pytań związanych z marzeniami sennymi, to niektóre obszary ludzkiego mózgu wciąż pozostają dla badaczy tajemnicą. Zacznijmy jednak, od tego, co wiemy na pewno (lub mamy poważne podstawy, by podejrzewać, że tak właśnie jest).
Sen jest niezbędny do życia – to fakt, któremu trudno zaprzeczyć. Już po kilkudziesięciu godzinach bez snu człowiek staje się rozdrażniony i ma poważne problemy z koncentracją. Po kilku dniach dochodzą do tego takie objawy jak halucynacje, psychoza czy depersonalizacja. Chroniczna bezsenność wpływa na pogorszenie komfortu życia. Choć doskonale wiemy, że potrzebujemy snu, to nauka wciąż nie jest jednoznacznie wskazać, dlaczego tak się dzieje. Jedna z hipotez mówi o konieczności ugruntowania połączeń neuronowych, które powstały w ciągu dnia. Inna o konieczności „oczyszczenia” umysłu z nadmiaru bodźców. Jeszcze inni badacze są zdania, że sny to efekt zapotrzebowania organizmu na nieustanną stymulację. Żadna z powyższych hipotez nie została jednak potwierdzona w 100% przez środowisko naukowe.
Czy śnimy codziennie?
Naukowcy badający ludzki mózg są przekonani, że śnimy każdej nocy. I to nie jeden sen, a przeważnie kilka! Nie zawsze jednak po przebudzeniu pamiętamy swoje sny (dlatego niektórzy twierdzą, że „nigdy im się nic nie śni”). Najintensywniej śnimy w fazie REM, w której występują szybkie ruchy gałek ocznych. Naukowcy są przekonani, że za powstawanie marzeń sennych odpowiedzialna jest dopamina, która stymuluje mózg do intensywnej pracy, podczas gdy ciało pozostaje w spoczynku.
Choć marzenia senne występują także w fazie snu głębokiego (NREM), to sny, które pojawiają się w fazie REM, są bardziej wyraziste, obrazowe i zmysłowe. Nie jesteśmy w stanie zapamiętać wszystkich snów, ponieważ w trakcie odpoczynku nocnego obszar mózgu odpowiedzialny za zapamiętywanie jest nieaktywny. Jesteśmy w stanie zapamiętać tylko pewne szczątkowe obrazy czy wrażenia, które zazwyczaj ulatują tuż po przebudzeniu. Dlatego osoby, które interesują się somnologią, czyli nauką o snach, zapisują swoje marzenia senne. Taka analiza jest istotnym elementem procesu psychoterapeutycznego.
Szlafrok Moyha
Czy sny mogą być prorocze?
Nauka nie znajduje potwierdzenia dla teorii mówiącej o tym, że niektórzy doświadczają proroczych snów. W marzeniach sennych nie jesteśmy w stanie zobaczyć tego, co się wydarzy, choć oczywiście można wykazać zależność między tym, o czym śnimy a rzeczywistością, ponieważ sny są sumą naszych doświadczeń. Jeśli intensywnie o czymś lub o kimś myślimy, z dużym prawdopodobieństwem dana rzecz lub osoba pojawi się w naszych marzeniach sennych.
Czy można kontrolować sny?
Jednym z najciekawszych zjawisk związanych z marzeniami sennymi jest świadomy sen (ang. lucid dream, czyli LD). O tym zjawisku mówimy w sytuacji, gdy osoba śniąca zdaje sobie sprawę z tego, że śni. Termin ten został po raz pierwszy wykorzystany w literaturze naukowej w 1913 roku przez holenderskiego psychiatrę Frederika van Eedena. Obecnie zjawisko to wykorzystuje się m.in. u pacjentów, którzy cierpią na nawracające koszmary senne.
Złe i dobre sny – od czego zależy, jakie będą?
Prawdopodobnie każdemu z nas choć raz zdarzyło się wybudzić z głębokiego snu pod wpływem koszmaru sennego. Skąd biorą się sny, które wytrącają nas z równowagi i utrudniają regenerację organizmu? Koszmary senne są powiązane ze stresem, zarówno krótko-, jak i długotrwałym. U wielu osób bywają bardzo realistyczne. Niepokojące wizje najczęściej dotyczą nas lub bliskich nam osób. Czy koszmary mają wpływ na funkcjonowanie organizmu? Okazuje się, że tak, ponieważ emocje, które przeżywaliśmy podczas snu, towarzyszą nam także po przebudzeniu. Są to najczęściej: szybsze bicie serca czy nadmierna potliwość. Koszmary senne, które występują sporadycznie (np. w okresie nadmiernego napięcia psychicznego), nie powinny być powodem do niepokoju. W przypadku nawracających koszmarów warto jednak udać się do lekarza psychiatry, który zajmuje się leczeniem zaburzeń snu.
Jak poprawić jakość snu, aby lepiej spać?
Sen odgrywa istotną rolę w życiu człowieka. Dlatego warto zadbać o jego higienę. Aby poprawić jakość snu, należy:
- odpowiednio dużo spać (w przypadku osób dorosłych od 7 do 9 godzin na dobę, warto jednak pamiętać, że u każdego zapotrzebowanie na sen jest nieco inne i zmniejsza się wraz z wiekiem);
- zadbać o odpowiednie podłoże do spania (materac o określonej twardości dopasowanej do masy i budowy ciała, a także stanu zdrowia oraz indywidualnych upodobań);
- ograniczyć korzystanie z urządzeń emitujących niebieskie światło (komputerów, telewizorów, telefonów), które zaburza proces wydzielania się melatoniny;
- przestrzegać stałych godzin snu;
- uregulować tryb życia;
- unikać stosowania używek przed snem (takich jak kawa, alkohol czy nikotyna);
- zadbać o odpowiednią temperaturę w pomieszczeniu oraz wilgotność powietrza.
Termofor z pestkami wiśni Plantule
Czym są sny? Podsumowanie
Sny są projekcją naszego umysłu. Pomagają utrwalić i uporządkować informacje, które odbieramy w ciągu dnia. Marzenia senne pozwalają także uporać się z trudnymi emocjami, których doświadczamy. Choć nauka wciąż nie jest w stanie udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytania, czym się i jak powstają sny, to jedno jest pewne – sen jest niezbędny człowiekowi do prawidłowego funkcjonowania.
